Republika Kazachstan po wyborach prezydenckich

Republika Kazachstan po wyborach prezydenckich

 

20 listopada w Kazachstanie odbyły się przedterminowe wybory prezydenckie. Na zaproszenie Przewodniczącego Centralnej Komisji Wyborczej Kazachstanu N. Abdirowa byłem w dniach 17- 21 listopada Niezależnym Międzynarodowym Obserwatorem. W ramach przygotowań w październiku i początkach listopada zapoznałem się z zapowiadanymi zmianami w systemie politycznym, przyspieszeniem modernizacji kazachstańskiej gospodarki , nowymi rozwiązaniami w polityce społecznej i organizacji Państwa. Ze zrozumiałych względów analizowałem zmiany w ordynacji w wyborach prezydenckich, parlamentarnych i samorządowych.

Odwiedziłem wiele punktów wyborczych w Astanie, odbyłem spotkania z przedstawicielami misji międzynarodowych monitorujących przygotowania i przebieg głosowania, rozmawiałem z przedstawicielami organizacji reprezentujących  Kraje UE, państw arabskich i islamskich i mogę z pewnością stwierdzić wybory odbyły się zgodnie także z naszymi standardami demokratycznymi.

Reformy polityczne co warte szczególnego podkreślenia z inicjatywy Drugiego w historii Kazachstanu Prezydenta po osiągnięciu niepodległości w 1991 roku są na dużą skalę wdrażane zgodnie z przyjętymi poprawkami do Konstytucji i inicjatywami politycznymi , które Prezydent Kassym-Jomart Tokayev przedstawił w swoim orędziu do Narodu w dniu 16 marca 2022 .

Była to polityczna odpowiedz n a napięcia społeczne i protesty w styczniu 2022 roku. Polityczne Kierownictwo Kazachstanu aby przygotować grunt pod nowe prezydenckie wybory bardzo starannie i konsekwentnie informuje społeczeństwo o podjętych działaniach wobec przestępstw i nadużyć w czasie styczniowych niepokojów. Według Ministerstwa Spraw Wewnętrznych  w związku ze stosowaniem tortur wszczęto 29 spraw karnych : 17 przeciwko policji, 12 przeciwko przedstawicielom Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego. 5 funkcjonariuszy policji , w tym 3 funkcjonariuszy wydziału policji kryminalnej  oraz funkcjonariusz jednostki specjalnego szybkiego reagowania jest sądzonych w związku z torturami z artykułu 146 Kodeksy Karnego Kazachstanu. W październiku Senat Kazachstanu przyjął ustawę o masowej amnestii dla uczestników styczniowych zajść .Amnestia dotyczy 1500 uczestników  a tylko 1  z 49 stróżów prawa zostanie objęty amnestią.

W efekcie rozpoczął się proces głębokiej demokratyzacji systemu politycznego. W miejsce dominujących rządów prezydenckich wprowadzono system Republiki Prezydenckiej z radykalnie większą rolą i uprawnieniami Parlamentu. W efekcie ma wzrosnąć parlamentarna kontrola nad decyzjami politycznymi i powstać równowaga miedzy organami władzy państwowej przy znaczącym ograniczeniu uprawnień prezydenckich i wzmocnieniu roli Izby niższej Parlamentu - Mażylisu. Przeprowadzono ustawowymi zmianami demokratyzacje systemu wyborczego przechodząc do modelu mieszanego proporcjonalno-wiekszosciowego i dokonano dalszej liberalizacji procesu powstawania i rejestracji partii politycznych. Z konsekwencją postępuje wzrost znaczenia władzy lokalnej  i budowa instytucji samorządowych. Zwiększono role maslikhatów ( lokalnych organów przedstawicielskich) i ich niezależności wobec władzy centralnej.

 

 Tuz przed wyborami 5 listopada Prezydent Tokajew w obecności członków Krajowej Rady Zaufania Publicznego  podpisał kilka ważnych ustaw będących konsekwencją przyjętych w ogólnonarodowym referendum ( czerwiec 2022 roku) zmian i poprawek do Konstytucji.

W efekcie zmian w prawie w styczniu 2023 roku powstanie Trybunał Konstytucyjny . Organizacje społeczne  a nawet Obywatele , którzy uznają ze akty prawne i decyzje władz naruszają ich prawa konstytucyjne będą mogli je zaskarżać do Trybunału. Umocniono poprzez zapis w Konstytucji pozycję Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik otrzymał immunitet i gwarancje  autonomii działania. 

 

Zmiany  w systemie wyborczym:

Przyjęte zmiany Konstytucji umożliwiły wprowadzenie wyborów Akimów ( wójtów/burmistrzow) na szczeblu lokalnym. Obywatele otrzymali możliwość odwoływania posłów i maslichatów wybranych w okręgach jednomandatowych . Zupełnym novum stał się zakaz zajmowania przez bliskich Prezydenta stanowisk politycznych i kierowniczych w administracji publicznej  .

Wprowadzono jedną, 7-letnią kadencję prezydencką uzasadniając wyeliminowaniem ryzyka monopolizacji władzy i umocnieniem zainteresowania Obywateli aktywnością w demokratycznym społeczeństwie. Aby wzmacniać system wielopartyjny i zwiększać możliwości wyboru dla obywateli uproszczono procedury rejestracji partii , w tym czterokrotnie zmniejszono liczbę podpisów do jej utworzenia i rejestracji. Wprowadzono 30% udział kobiet i młodzieży na listach wyborczych oraz przy podziale mandatów. Na kartach do głosowania wprowadzono obok nazwisk kandydatów opcję „żadne z powyższych” Próg wyborczy do Mażhilis został obniżony z 7 do % %.

W wyborach 20 listopada startowali: Karat Abden, Nurlan Auesbajew, Żyguli Dajrabajew, Mejram Każyjew, Kasym-Żomart Tokajew i Sałtanat Tursynbekowa.W pierwszej turze zwycięzcą został dotychczasowy Prezydent Kasym-Żomart Tokajew uzyskując ponad 80 % głosów.

 

Stanowisko Kazachstanu wobec wojny na Ukrainie

Kazachstan przed wyborami prezydenckimi zajmował bardzo jednoznaczne i jasne stanowisko. Opowiadał się za poszanowaniem Karty Narodów Zjednoczonych i integralności terytorialnej państw. Kierownictwo polityczne Kazachstanu ale także a rozmawiałem o tym bardzo dużo społeczeństwo chce aby konflikt zakończył się jak najszybciej . Nadrzędne znaczenie w międzynarodowej polityce Kazachstanu ma umacnianie zasad sprawiedliwości w stosunkach międzynarodowych , nieingerencja w sprawy wewnętrzne oraz poszanowanie suwerenności i integralności terytorialnej państw. Z tych właśnie powodów Kazachstan konsekwentnie nie uznał i nie uznaje referendów w ukraińskich regionach i prób włączenia terytoriów ukraińskich do Federacji Rosyjskiej. Kazachstan przyjął i nie wydalił obywateli rosyjskich, którzy przekroczyli granicę  po mobilizacji wojskowej w Rosji.

Kazachstan nie pomaga Rosji w obchodzeniu sankcji gospodarczych  nałożonych decyzjami Zachodu.Kazachstańska Komisja , która od końca lutego śledzi sankcje , nie stwierdziła przypadków naruszenia przez żaden z podmiotów gospodarczych  w Kazachstanie  Rząd Kazachstanu nie wykazał zainteresowania obejściem sankcji nałożonych na Rosję  co mogłoby być korzystne dla kazachstańskich firm. Konsekwentnie przedkłada ofertę firmom które ze swoją działalnością opuszczają  tereny Rosji. Równocześnie Kazachstan  zintensyfikował kontakty polityczne z KE( Kraje UE są największym partnerem handlowym i inwestorem Kazachstanie – 40 % handlu zagranicznego Kazachstanu)  i jej przedstawicielami, Stowarzyszeniem Narodów Tureckich i Chinami.

 

Przewodniczący 

Janusz Piechociński