W dniach 16-17 czerwca w Astanie odbył się drugi szczyt Chiny-Azja Środkowa, który zgromadził przywódców wszystkich pięciu państw Azji Środkowej oraz prezydenta Chin Xi Jinpinga, aby dokonać przełomu w regionalnej dyplomacji i integracji gospodarczej. Z ponad 17 miliardami dolarów podpisanymi umowami w dziedzinie energii, infrastruktury, rolnictwa, technologii i edukacji, Chiny umocniły swoją pozycję jako kluczowy partner strategiczny i gospodarczy w Azji Środkowej.
Od początku 2025 roku władze Uzbekistanu intensywnie pracowały nad przygotowaniem ostatecznych uzgodnień i przygotowaniem nowych obszarów współpracy z Chinami i Krajami Regionu.
Wizyty polityczne na wysokim szczeblu w lutym i marcu położyły podwaliny pod nową, pogłębioną współpracę z Chinami .
Kluczowe umowy i wydarzenia – 2025 r.
🔹Infrastruktura i logistyka
• styczeń – umowa na modernizację drogi z Instytutem Projektowania w Tianjin
• maj–czerwiec – uruchomienie połączenia kolejowego CKU (Tianjin–Taszkent, Taszkent–Fuzhou)
🔹Integracja handlowa i gospodarcza
• 1 czerwca – rozpoczęcie 30-dniowego ruchu bezwizowego
• 1–2 czerwca – Forum Regionalne Chiny–Uzbekistan w Samarkandzie: umowy dotyczące energii, przemysłu, rolnictwa
• 17 czerwca – podpisanie protokołu przystąpienia do WTO (Astana)
🔹Rozwój ekologiczny i przemysłowy
• marzec–kwiecień – Umowa o współpracy w zakresie ochrony środowiska
• czerwiec – spotkania TIIF z BYD, Funduszem Jedwabnego Szlaku, Eximbankiem: koncentracja na odnawialnych źródłach energii, e-mobilności, agri-tech
🔹Standardy, edukacja, kultura
W kwietniu premier Abdulla Aripow udał się do Urumczi, gdzie podpisano duży kontrakt na budowę nowego Państwowego Muzeum Sztuki w Uzbekistanie, zaprojektowanego przez Tadao Ando i zrealizowanego przez China State Construction Engineering Corporation International.
• 11 kwietnia – Protokół ustaleń z CNAS w sprawie norm technicznych
• 17 czerwca – Chiny przeznaczają 3 000 kontyngentów szkoleniowych dla Azji Środkowej w tym Uzbekistan
🔹Dyplomacja i rozwój regionalny
• 17 czerwca – podpisanie traktatu o dobrym sąsiedztwie ze wszystkimi pięcioma państwami Azji Środkowej
• 17 czerwca – ogłoszenie dotacji regionalnej w wysokości 1,5 mld jenów (209 mln USD) na projekty rozwojowe
17 czerwca podczas szczytu „Azja Centralna – Chiny” w Astanie prezydent Uzbekistanu Szawkat Mirzijojew i prezydent Chińskiej Republiki Ludowej Xi Jinping odbyli rozmowy. Obaj przywódcy zauważyli, że stosunki dwustronne osiągnęły bezprecedensowy poziom partnerstwa strategicznego i nie jest to zwykła dyplomacja – liczby i projekty mówią same za siebie.
Uzbekistan i Chiny potwierdziły swoje zaangażowanie na rzecz wszechstronnego partnerstwa strategicznego na każdą pogodę, obejmującego rosnący dialog polityczny, współpracę gospodarczą i więzi międzyludzkie:
🔹Gospodarka i inwestycje:
Dwustronne obroty handlowe sięgnęły 14 mld USD.
Portfel inwestycyjny przekracza 60 miliardów dolarów.
Chiny pozostają największym źródłem inwestycji bezpośrednich, linii kredytowych i finansowania infrastruktury w Uzbekistanie. Rozbudowa wspólnych parków technologicznych i stref przemysłowych, w tym zwiększenie produkcji pojazdów elektrycznych BYD. Otwarcie regionalnego oddziału Eximbanku w Taszkiencie
Nowe inicjatywy w zakresie zielonej energii, petrochemii, sztucznej inteligencji, cyfryzacji, inteligentnego rolnictwa i logistyki
🔹 Kapitał ludzki, więzi edukacyjne i wymiana kulturalna:
Współpraca akademicka rozwija się – istnieją już filie chińskich uniwersytetów, Międzynarodowe Centrum Matematyczne w Urgenczu , Instytut Konfucjusza, model zawodowy „Warsztat Lubański”.
W 2025 roku oba kraje zorganizują międzykulturowe Tygodnie Kultury i Sztuki.Planowane tygodnie międzykulturowe w 2026 roku
🔹 Transport i integracja regionalna:
Kamienie milowe w dziedzinie infrastruktury
Strategiczne postępy w realizacji projektu kolejowego Chiny–Kirgistan–Uzbekistan jako węzła tranzytowego w Inicjatywie Pasa i Szlaku.
Ukończenie budowy wioski olimpijskiej w Taszkiencie przy wsparciu China Eximbank
🔹 Przystąpienie do WTO i globalne dostosowanie:
Przywódcy ogłosili podpisanie protokołu kończącego dwustronne negocjacje w sprawie przystąpienia Uzbekistanu do WTO. Wsparcie ze strony Chin sygnalizuje głębsze powiązanie instytucjonalne z gospodarką światową. Globalne zaangażowanie i postęp WTO
Uzbekistan i Chiny zobowiązały się do ściślejszej koordynacji w ramach ONZ, SzOW i formatu Chiny–Azja Środkowa. Wydarzenia te wyznaczają nową erę strategicznych, gospodarczych i kulturowych powiązań między Uzbekistanem a Chinami. Chiny postrzegają Uzbekistan jako stabilnego, pragmatycznego i patrzącego w przyszłość partnera w Azji Środkowej. Jednocześnie Uzbekistan wykorzystuje chińskie inwestycje nie tylko do budowy infrastruktury, ale także do rozwijania swojej suwerenności przemysłowej, technologicznej i edukacyjnej. Stosunki te ewoluują od handlu do wspólnego rozwoju. Powstaje nowy model eurazjatyckiego partnerstwa, w którym Uzbekistan pełni rolę kluczowego łącznika między Chinami, Azją Środkową i dalej z Europą i Azją Południową.
Prezydent Mirzijojew podkreślił strategiczne znaczenie zacieśnienia współpracy regionalnej z Chinami, podkreślając znaczne postępy osiągnięte od czasu pierwszego szczytu w Xi’an w 2023 r. Godne uwagi rezultaty obejmują ustanowienie stałego sekretariatu, wzrost handlu regionalnego, który ma przekroczyć 100 miliardów dolarów, oraz głębszą współpracę instytucjonalną między kluczowymi sektorami.
Kluczowe inicjatywy zaproponowane przez Uzbekistan w Astanie :
🔹Uruchomienie platformy handlowej „Cyfrowy Jedwabny Szlak” w ramach inicjatywy Cyfrowego Pasa i Szlaku. Uruchomienie światłowodowego korytarza cyfrowego Azja Środkowa – Chiny
🔹Utworzenie Regionalnego Centrum Standaryzacji i Certyfikacji Przemysłowej w Taszkiencie.
🔹Utworzenie Międzyregionalnej Rady ds. Handlu i Inwestycji, przy czym Uzbekistan będzie gospodarzem inauguracyjnego spotkania.
🔹Propozycja ustanowienia „Funduszu Rozwoju Azji Środkowej i Chin” w celu rozwiązania problemu wielomiliardowej luki w inwestycjach infrastrukturalnych.
🔹Rozwój chińsko-azjatyckiego pasa przemysłowo-infrastrukturalnego opartego na regionalnych klastrach i chińskiej technologii. Propozycja mapy drogowej transferu technologii z udziałem instytucji badawczo-rozwojowych i zaangażowania przedsiębiorstw
🔹Wezwanie do ujednolicenia strategii transportowej, w tym przyspieszenia prac nad linią kolejową Chiny–Kirgistan–Uzbekistan oraz wsparcia dla korytarza transafgańskiego.
Stworzenie Jednolitego Portalu Dziedzictwa Kulturowego i Platformy Naukowo-Edukacyjnej
🔹Utworzenie grupy wysokiego szczebla ds. • Przyjęcie Programu Zielonego Rozwoju 2030 i ustanowienie Sojuszu na rzecz Ochrony Środowiska. Wsparcie dla wspólnych programów zielonego rozwoju, odporności na zmiany klimatu i łagodzenia pustynnienia.
🔹Propozycje współpracy w zakresie AI, fintech i infrastruktury cyfrowej, w tym korytarza danych światłowodowych między Azją Środkową a Chinami.
🔹Wzmocnienie wielostronnej współpracy w zakresie bezpieczeństwa regionalnego i zwalczania terroryzmu
🔹Utworzenie Grupy Wysokiego Szczebla ds. Afganistanu w celu promowania integracji i stabilności Afganistanu i zorganizowanie jej pierwszej sesji w Termezie.
Przemówienie prezydenta Republiki Uzbekistanu Szawkata Mirzijojewa na drugim szczycie „Azja Środkowa – Chiny”
17.06.2025
Szanowni szefowie delegacji!
Pragnę przyłączyć się do słów wdzięczności dla prezydenta Kazachstanu, J.E. Kasyma-Żomarta Tokajewa, za serdeczne przyjęcie i doskonałą organizację drugiego szczytu Azja Środkowa-Chiny.
Dziękuję prezydentowi Chińskiej Republiki Ludowej J.E. Xi Jinpingowi za jego zdecydowane zaangażowanie na rzecz umacniania przyjaźni i współpracy z krajami tego regionu.
W pełni popieram pańskie słowa, że „Chiny i kraje Azji Środkowej są połączone wielowiekowymi więzami przyjaźni i partnerstwa opartymi na wzajemnym szacunku, wzajemnym zaufaniu i wzajemnej pomocy, pragnieniu bliskich stosunków i rozwoju współpracy wysokiej jakości”.
Ja również przyłączam się do serdecznych gratulacji i życzeń z okazji niedawnych urodzin.
Szanowni Państwo!
Popieram porządek dzisiejszego posiedzenia i przygotowane dokumenty, w tym deklarację z Astany.
Z zadowoleniem przyjmuję uruchomienie wspólnych ośrodków mających na celu zapobieganie pustynnieniu, promowanie współpracy w zakresie edukacji i eliminacji ubóstwa, a także ustanowienie płynnej platformy handlowej między Azją Środkową a Chinami. Mechanizmy te niewątpliwie przyczynią się do rozszerzenia praktycznego zaangażowania między naszymi krajami. Uzbekistan zobowiązuje się do aktywnego udziału w organizowaniu i rozwijaniu ich działalności.
Szanowni szefowie delegacji!
Jak mówi chińskie przysłowie: „Ten, kto idzie naprzód z przyjaciółmi, osiągnie więcej”.
Od czasu naszego historycznego pierwszego szczytu w Xi’an osiągnęliśmy godne uwagi rezultaty. Jak wspomniano, w celu zapewnienia wielopoziomowej koordynacji współpracy utworzono Sekretariat. Istnieją skuteczne mechanizmy spotkań i konferencji ministerialnych i eksperckich w różnych dziedzinach, a także opracowywane są ramy prawne dla wszechstronnej współpracy.
Analiza wskazuje na wzrost całkowitych obrotów handlowych między krajami Azji Środkowej a Chinami. W tym roku szacuje się, że wyniesie ona blisko 100 miliardów dolarów. Przekroczy też dziesięć tysięcy wspólnych przedsięwzięć i projektów.
Uważamy, że współpracy w tym formacie sprzyjają głębokie procesy transformacyjne w samej Azji Środkowej, która stała się przestrzenią zaufania, dobrego sąsiedztwa i partnerstwa. Z drugiej strony, przywódcy Chin są mocno zaangażowani w rozwijanie przyjaznych stosunków z sąsiednimi państwami i promowanie globalnej koncepcji „Pasa i Szlaku”.
W związku z tym chciałbym nakreślić naszą wizję dalszego rozwoju współpracy wielostronnej.
Nasze spotkanie odbywa się w kontekście poważnego pogorszenia się sytuacji międzynarodowej.
Destrukcyjne konflikty nabierają nowego tempa, a między światowymi i regionalnymi mocarstwami narasta wzajemna nieufność. Rosnąca rywalizacja prowadzi do eskalacji napięć, pojawiania się nowych wyzwań i zagrożeń dla bezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju.
Uważamy, że użycie siły w celu rozwiązania spornych kwestii i konfliktów międzynarodowych jest nieuzasadnione i niedopuszczalne.
W pełni zgadzam się z Pańskimi słowami, szanowny panie przewodniczący Xi Jinping, że w trwających konfliktach i wojnach nie będzie zwycięzców.
Jestem przekonany, że wszelkie spory i nieporozumienia muszą być rozwiązywane wyłącznie środkami dyplomatycznymi – przy stole negocjacyjnym – w oparciu o zasady poszanowania suwerenności, normy prawa międzynarodowego i Kartę Narodów Zjednoczonych.
Warto podkreślić, że w tak nieprzewidywalnych okolicznościach znacząco wzrasta znaczenie i rola mechanizmów regionalnych zdolnych do jednoczenia państw w celu zapewnienia bardziej odpornego systemu stosunków międzynarodowych.
W związku z tym uważam, że dzisiejsze przyjęcie Traktatu o wiecznej dobrosąsiedzkiej przyjaźni i współpracy między naszymi krajami jest historycznym kamieniem milowym. Dokument ten będzie stanowił wspólny wkład w zapewnienie stabilności w regionie. W celu podjęcia działań następczych w związku z Traktatem konieczne jest przyjęcie koncepcji naszego długoterminowego partnerstwa, która obejmuje konkretne mechanizmy i projekty.
Handel, inwestycje i współpraca technologiczna stanowią potężną siłę napędową we wdrażaniu strategii rozwoju społeczno-gospodarczego we wszystkich krajach Azji Środkowej.
Pozwolę sobie przytoczyć tylko jeden przykład. Bazując na zaawansowanych doświadczeniach Chin, w naszym kraju zrealizowano dziesiątki dużych projektów – mających na celu zwiększenie potencjału przemysłowego, rozwój infrastruktury społecznej i tworzenie miejsc pracy w różnych regionach kraju.
Chciałbym podkreślić, że dostosowanie rosnącego potencjału krajów Azji Środkowej do przywództwa przemysłowego Chin powinno doprowadzić do stworzenia Wspólnej Przestrzeni Ogromnych Możliwości – ze skutecznymi mechanizmami wymiany wiedzy i transferu technologii.
Jestem przekonany, że szybkie przyjęcie Programu Nowego Partnerstwa Gospodarczego będzie kolejnym praktycznym krokiem w tym kierunku. W celu uzupełnienia tego Programu o konkretne komponenty i stworzenia portfela projektów, które przyczynią się do rozwoju wzajemnej wymiany handlowej i inwestycji, proponujemy powołanie Międzyregionalnej Rady ds. Handlu i Inwestycji na szczeblu Wicepremierów naszych krajów. Jesteśmy gotowi do zorganizowania pierwszego spotkania w Uzbekistanie przed końcem tego roku.
Aby jeszcze bardziej ułatwić relacje handlowe, proponujemy stworzenie wielostronnej platformy handlowej – „Elektronicznego Jedwabnego Szlaku” – w ramach Cyfrowego Pasa i Szlaku.
Widzę również duże znaczenie w ustanowieniu Regionalnego Centrum Standaryzacji i Certyfikacji Przemysłowej w Taszkiencie, które będzie działać w oparciu o harmonizację przepisów i norm oraz certyfikować produkty eksportowe zgodnie z chińskimi wymaganiami.
Proponuję również przyjęcie dedykowanej mapy drogowej transferu technologii, obejmującej sektor prywatny, wiodące instytucje badawcze oraz ośrodki badawczo-rozwojowe.
Wzmocnienie połączeń przemysłowych i infrastrukturalnych w znacznym stopniu przyczyni się do uwolnienia potencjału gospodarczego naszych krajów. W tym celu proponuję opracowanie długoterminowej strategii Azja Środkowa – Pas Przemysłowy i Infrastrukturalny Chiny. Chodzi o stworzenie systemu powiązanych ze sobą klastrów przemysłowych, parków technologicznych i hubów logistycznych przy zaangażowaniu chińskich inwestycji, rozwiązań technologicznych i naukowych.
Ponadto nasi ministrowie energetyki powinni dokładnie przestudiować kwestie dostosowania systemów energetycznych krajów Azji Środkowej i Chin, w tym realizację megaprojektu budowy
linii przesyłowej wysokiego napięcia.
Szczególnie istotne staje się wdrożenie skutecznych instrumentów finansowych zdolnych do wspierania dużych projektów o znaczeniu regionalnym. Chciałbym zauważyć, że choć obecne mechanizmy międzynarodowe niewątpliwie odgrywają ważną rolę, to nie pokrywają one w pełni potrzeb inwestycyjnych regionu. Zdaniem ekspertów niedobór inwestycji kapitałowych w rozwój infrastruktury Azji Centralnej wynosi setki miliardów dolarów.
W związku z tym właściwe wydaje się rozważenie utworzenia Funduszu Rozwoju „Azja Środkowa – Chiny”, który mógłby stać się skuteczną platformą promowania inicjatyw infrastrukturalnych.
Kolejnym priorytetowym obszarem jest rozwój połączeń transportowych między Azją Środkową a Chinami. Uważamy, że rozpoczęcie budowy linii kolejowej Chiny – Kirgistan – Uzbekistan jest ważnym elementem nowego systemu transportu i komunikacji tranzytowej w przestrzeni euroazjatyckiej.
Liczymy na wsparcie w realizacji projektu Kolei Transafgańskiej, która otworzy ogromne możliwości dla wszystkich naszych krajów i połączy Chiny z Azją Południową poprzez nasz region.
Uważam, że w celu wypracowania wspólnej wizji w tym strategicznym obszarze konieczne jest poinstruowanie naszych władz transportowych, aby utworzyły grupy eksperckie, które przeprowadzą badania terenowe, zbadają możliwości modernizacji infrastruktury logistycznej i wdrożą projekty pilotażowe w zakresie transportu ładunków alternatywnymi korytarzami.
Na podstawie wyników ich pracy na najbliższym posiedzeniu powinny zostać wypracowane konkretne i dobrze uzasadnione propozycje utworzenia Jednolitej Mapy Korytarzy Transportowych i Nowoczesnej Infrastruktury Tranzytowej.
Zmiany klimatyczne stanowią jedno z głównych wyzwań dla zrównoważonego rozwoju wszystkich naszych krajów.
Jestem przekonany, że powszechne wdrożenie najlepszych praktyk Chin w regionie zmniejszy ryzyko i znacząco zwiększy skuteczność działań w obszarze zielonej agendy i ochrony środowiska.
W związku z tym ważne jest, aby przyspieszyć wczesne przyjęcie i rozpocząć wdrażanie Programu Zielonego Rozwoju 2030.
Proponujemy również utworzenie sojuszu na rzecz ochrony środowiska w naszym formacie na rzecz dialogu i partnerstwa w walce z pustynnieniem, rekultywacji zdegradowanych terenów i poprawie równowagi bioekologicznej w strefach suchych i pustynnych.
Pragnę zauważyć, że korzystając z chińskich doświadczeń i metodologii, możemy realizować projekty pilotażowe w regionie, w tym kompleksowe zazielenianie i tworzenie szkółek, rozwój bioinżynierii, stacji biomonitoringu, a także programy społeczne i uświadamiające.
Chciałabym zwrócić uwagę na możliwości współpracy w dziedzinie sztucznej inteligencji i technologii cyfrowych. Są to właśnie te obszary, które dziś działają jako siła napędowa długoterminowego wzrostu, decydując o konkurencyjności gospodarek narodowych.
Chiny tradycyjnie przodują w tej dziedzinie, wiodąc prym w rozwoju inteligentnych systemów. Jestem przekonany, że utworzenie sieci wzajemnie zintegrowanych banków i centrów przetwarzania dużych zbiorów danych, opartych na sztucznej inteligencji i płynnych transgranicznych kanałach elektronicznych, umożliwi stworzenie trwałej infrastruktury cyfrowej dla interakcji gospodarczych.
Uważamy, że duże znaczenie ma również rozwój światłowodowego korytarza cyfrowego „Azja Środkowa – Chiny” wzdłuż kluczowych szlaków energetycznych i transportowych.
Stworzy to ramy dla dalszego rozwoju handlu internetowego, inteligentnej logistyki, technologii chmurowych i sztucznej inteligencji – wszystkich kluczowych elementów agendy cyfrowej nakreślonej w Deklaracji z Xi’an.
Naszym nieocenionym atutem jest wspólne zaangażowanie na rzecz wzajemnego wzbogacania kulturowego i zbliżania do siebie naszych narodów. Inicjatywa na rzecz ułatwienia wzajemnego podróżowania oraz program wydarzeń kulturalnych i humanitarnych, które mają zostać dziś przyjęte, ukierunkowane są właśnie na te cele.
Opierając się na zasadzie poszanowania różnorodności kulturowej, nasza współpraca otwiera przed milionami ludzi nowe możliwości wymiany międzykulturowej.
Proponujemy stworzenie Jednolitego Portalu Cyfrowego „Dziedzictwo Kulturowe Jedwabnego Szlaku”. Zgromadzi zasoby historyczne i kulturowe krajów Azji Środkowej i Chin, zapewniając dostęp do naukowców, studentów, turystów i członków przemysłów kreatywnych.
Wskazane jest również stworzenie Wspólnej Platformy Naukowo-Edukacyjnej poprzez opracowanie programu współpracy w zakresie kształcenia zawodowego, organizowanie forów rektorskich oraz spotkań rektorów Akademii Nauk i ośrodków badawczych.
Współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa musi pozostać jednym z kluczowych priorytetów. Proponuję uruchomienie aktywnych wielostronnych mechanizmów wymiany informacji między służbami specjalnymi i radami bezpieczeństwa w celu zwalczania terroryzmu, ekstremizmu, radykalizacji, handlu narkotykami, nielegalnej migracji i cyberprzestępczości.
Jesteśmy głęboko zaniepokojeni coraz mniejszą uwagą społeczności międzynarodowej poświęcaną problemom, przed którymi stoi Afganistan, kraj, który jest nie tylko naszym sąsiadem, ale integralną częścią naszej wspólnej przestrzeni historycznej, kulturowej i gospodarczej.
Uważam, że Chiny i kraje Azji Środkowej, jako tradycyjni partnerzy Afganistanu z bogatym doświadczeniem we współpracy, mają szerokie możliwości wspierania jego odbudowy i integracji z procesami regionalnymi.
W związku z tym proponujemy, aby w naszych ramach powołać grupę wysokiego szczebla zajmującą się tymi kwestiami i zorganizować jej posiedzenie w przygranicznym mieście Termez z udziałem przedstawicieli Afganistanu.
Szanowni Koledzy i Koleżanki!
Chciałbym skorzystać z tej okazji, aby złożyć najlepsze życzenia panu Sun Weidongowi, przedstawicielowi Chińskiej Republiki Ludowej, pełniącemu funkcję sekretarza generalnego Sekretariatu naszego dialogu.
Na zakończenie chciałbym podkreślić, że Uzbekistan jest zaangażowany w otwarty dialog oraz rozwój pragmatycznej i wzajemnie korzystnej współpracy w ramach formatu „Azja Środkowa – Chiny”.
Jestem przekonany, że takie partnerstwo będzie sprzyjać dobrobytowi i dobrobytowi naszych narodów i ludów.
